De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) presenteert een Meerjarenprogramma voor de periode 2025 tot en met 2028. Dit Meerjarenprogramma bevat themalijnen met daaronder de adviezen die de RSJ op eigen initiatief uitbrengt aan de bewindspersonen van J&V en VWS.
Jaarlijks adviseert de RSJ op verzoek van de bewindspersonen van J&V en VWS over onderwerpen die betrekking hebben op de toepassing en uitvoering van beleid en wet- en regelgeving met betrekking tot de strafrechtstoepassing en het jeugddomein. Deze adviezen worden gepubliceerd in een Adviesprogramma dat de RSJ, zoals is vastgelegd in de instellingswet, elk jaar in november openbaar maakt.
Daarnaast zijn er onderwerpen die maatschappelijk relevant zijn, of niet worden gevraagd, maar waarover de RSJ wel wil adviseren. Daarbij wil de RSJ in meer abstracte lijnen kunnen denken en meer tijd en ruimte kunnen nemen voor verkennend onderzoek naar een vraag of gesignaleerd knelpunt. Zo ontstond de behoefte een meerjarenprogramma te ontwikkelen met themalijnen waarin de uitgangspunten van de Afdeling advisering van de RSJ terug te lezen zijn. Deze themalijnen tonen bovendien meer de samenhang tussen de adviezen.
Jaarlijks worden de adviesonderwerpen uit het Meerjarenprogramma geactualiseerd en aangepast waar dat nodig of wenselijk is. Ook kunnen er onderwerpen zijn die niet direct vallen onder de themalijnen, maar wel passen binnen het aandachtsgebied van de RSJ en waarover de RSJ wil adviseren.
De verschillende thema's staan hieronder vermeld met de huidige adviesonderwerpen. U kunt het document ook als PDF openen. Klik dan op de link hierboven.
1. Zinvolle strafrechtstoepassing
Ook in een tijd van grote druk op het systeem, is het van belang om sancties op een zinvolle en effectieve wijze uit te voeren.
Sancties die mede gericht zijn op resocialisatie en herstel zijn niet alleen in het belang van justitiabelen, maar leiden op de lange termijn ook tot een veiliger samenleving.
Binnen deze themalijn bekijkt de RSJ waar kansen en mogelijkheden liggen voor een zinvolle strafrechtstoepassing, waarbij onder andere wordt nagedacht over betekenisvolle alternatieven.
Elektronische Monitoring van justitiabelen staat momenteel hoog in de maatschappelijke belangstelling. Naast de al langer bestaande inzet aan elektronisch toezicht als controlemiddel op de naleving van bijzondere voorwaarden, wordt dit instrument sinds een aantal maanden ook ingezet als noodmaatregel om het zogeheten capaciteitsverlof van gedetineerden aan het einde van hun gevangenisstraf te realiseren. Enkele jaren geleden heeft de RSJ in het advies ‘Korte detenties nader bekeken’ gewezen op de mogelijkheid van elektronische detentie ter vervanging van de korte vrijheidsstraf. In oktober 2024 hebben drie leden van de Tweede Kamer een burgerinitiatiefwetsvoorstel onder zich genomen, waarin wordt gepleit voor de invoering van elektronische detentie als zelfstandige hoofdstraf.
De RSJ gaat in een advies na op welke manier elektronische detentie bij volwassen justitiabelen kan worden toegepast. Onder andere wordt aandacht besteed aan de fase waarin elektronische detentie wordt toegepast (voorlopige hechtenis, tenuitvoerlegging), de doelgroepen die hiervoor in aanmerking komen en de vraag hoe elektronische detentie het beste kan worden gecombineerd met begeleiding, dagbesteding en zorg. Dit met het oog op een optimale re-integratie en rekening houdend met de belangen van slachtoffers en de veiligheid van de maatschappij.
Alle justitiabelen moeten goed in beeld zijn, waarbij er oog is voor een humane en rechtvaardige bejegening en de bescherming van hun rechtspositie. Dit geldt in het bijzonder voor kwetsbare justitiabelen en justitiabelen die vanwege een zwaar beveiligingsregime ernstig in hun vrijheid worden beperkt. Door de huidige capaciteitsproblematiek lijken de mogelijkheden om maatwerk te leveren onder druk te staan.
De RSJ acht het van belang dat meer aandacht wordt besteed aan de individuele behoeften en kwetsbaarheden van justitiabelen, waarbij bepaalde groepen bijzondere aandacht verdienen. Het uitgangspunt binnen deze themalijn is een persoonsgerichte benadering, waarbij de juiste justitiabele op de juiste plek wordt geplaatst.
Vrouwen vormen een bijzondere categorie binnen justitiële inrichtingen. Zij vormen een minderheid, waardoor het justitiële systeem minder op hen is ingericht. Bij de beleidsvorming zijn mannen het uitgangspunt, bijvoorbeeld als het gaat om het aanbod van het dagprogramma, de beveiliging en praktische zaken. De positie van (jonge) vrouwen is vaak onderbelicht in publicaties en onderzoeken met betrekking tot de justitieketen. Vanuit de Dienst Justitiële Inrichtingen zijn recent verschillende trajecten gestart met betrekking tot de positie van vrouwen. De RSJ besteedt in een advies, in aanvulling op deze trajecten, aandacht aan de specifieke behoeften van vrouwen en meisjes en de beschikbaarheid van voorzieningen voor hen in het gevangeniswezen, de forensische zorg en de Justitiële Jeugdinrichtingen.
De rechten en belangen van jeugdigen vormen een belangrijk uitgangspunt in het familie- en jeugdrecht. Complexe problematiek, tekorten aan passende zorg en schurende wettelijke kaders zorgen ervoor dat jeugdigen die te maken hebben met het familierecht, jeugdhulp, jeugdbescherming en het jeugdstrafrecht, steeds vaker in de knel komen te zitten. Het blijft daarom belangrijk om te focussen op jeugdigen.
Binnen deze themalijn besteedt de RSJ onder meer aandacht aan de toegang tot en continuïteit van zorg en rechtsbescherming voor jeugdigen.
Kinderen die in Nederland wonen maar niet de Nederlandse nationaliteit hebben, groeien op in zeer verschillende omstandigheden. Er is onvoldoende zicht op hoe hun rechten en belangen gewaarborgd worden. De RSJ gaat in een advies na hoe het staat met de veiligheid, het welzijn en de ontwikkeling van deze kinderen. Hebben zij toegang tot jeugdhulpverlening en bescherming wanneer hun ontwikkeling wordt bedreigd en is deze passend? En wat zijn de consequenties als zij in aanraking komen met het jeugdstrafrecht?
Extra onderwerpen
De RSJ houdt ruimte voor adviesonderwerpen die niet passen binnen een van de drie themalijnen. Deze worden hieronder weergegeven.
Ingesloten justitiabelen hebben kiesrecht. In de Kieswet is bepaald dat justitiabelen kunnen stemmen bij volmacht, waarmee formeel invulling is gegeven aan hun kiesrecht. In de praktijk blijkt echter dat stemmen per volmacht vanuit een justitiële inrichting op zoveel administratieve en procesmatige problemen stuit, dat het stemmen voor justitiabelen moeilijk en soms onmogelijk is. De RSJ besteedt hieraan aandacht in een advies.
